door Sylvana Janssen
Je bent wat je eet, luidt het gezegde. Volgens Ayurveda is dit absoluut waar. Ayurveda is het oudste bekende systeem van natuurlijke geneeskunde en is gebaseerd op het principe dat je gezondheid en levensduur worden bepaald door de kwaliteit van je voeding en hoe je voor je lichaam en geest zorgt. Voeding en de manier waarop je eet voor je dosha staan daarom centraal in het concept van langdurig welzijn. Daar komt het ayurvedische dieet om de hoek kijken.
Oké, je kent je dominante dosha, of dosha's, maar wat nu? Wat betekent dat voor jou en welke voedingsmiddelen brengen alle dosha's in balans? Wat zijn de Ayurvedische voedingsprincipes en wat zijn kruiden die de dosha's in balans brengen? Lees verder voor de antwoorden op al deze vragen.
Als je je lichaamstype wilt ontdekken, neem dan deze quiz om je dominante dosha te onthullen.
Wat is het Ayurvedische dieet?
Het Ayurvedische dieet is geen beperkend concept, zoals velen denken, maar eerder een manier om bewust te zijn van wat en hoe we eten om de dosha's in balans te brengen en zo een betere gezondheid en langdurig welzijn te bereiken. Het omvat het concept van individueel bewust eten, wat betekent dat het een leidraad is ter ondersteuning van de darmomgeving, onze eigen bio-individualiteit en het vermogen van ons lichaam om de benodigde voedingsstoffen uit voedsel te halen.
Voeding volgens Ayurveda benadert het eetproces vanuit een holistisch perspectief, waarbij niet alleen wordt gekeken naar het voedsel dat we consumeren, maar ook naar hoe we het consumeren. Het begint met het spijsverteringsvuur, of agni, een sleutelconcept in Ayurveda dat een reeks processen in het lichaam reguleert, waaronder de spijsvertering, de opname van voedsel en de opname van voedingsstoffen. Een laag spijsverteringsvuur betekent dat voedsel onverwerkt in het lichaam blijft, fermenteert en de opname van voedingsstoffen in de weefsels belemmert, wat uiteindelijk leidt tot de vorming van giftig materiaal in het lichaam, ook wel genaamd ama.
De basisprincipes van het Ayurvedische dieet
In Ayurveda zijn we allemaal uniek, wat betekent dat we allemaal een andere energetische samenstelling hebben die ons inherente vermogen bepaalt om bepaalde soorten voedsel te verwerken. Deze energetische samenstelling, de dosha's, is in verschillende verhoudingen in ons lichaam te vinden, en de sleutel tot een optimale gezondheid is het in balans houden van deze dosha's. Hoewel het belangrijk is om te weten wat je overheersende dosha (of dosha's) is, kan het zoeken naar disbalans in het lichaam helpen om een beter inzicht te krijgen in onze individuele behoeften.
Er zijn echter een aantal algemene richtlijnen die volgens Ayurveda gunstig zijn voor alle dosha-typen.
Regelmatige maaltijden
Het eten van maaltijden op vaste tijden, waarbij de lunch de grootste maaltijd is, helpt de spijsvertering te ondersteunen. Het is echter belangrijk om naar je lichaam te luisteren, dus eet alleen wanneer je honger hebt. Sla anders een maaltijd over.
Warme maaltijden eten
Transformatie vereist warmte. Door warme voeding te eten, blijft het spijsverteringsvuur goed werken en wordt de afbraak van voedsel ondersteund.
Vers voedsel eten
Ayurveda raadt aan om voedsel binnen 48 minuten na het koken te eten, zodat het bereide voedsel nog steeds vers en vol prana (levenskracht) is. Hoe langer je voedsel bewaart, inclusief een nacht in de koelkast, hoe minder voedzaam het zal zijn. Een voorbeeld hiervan is "meal preppen", tegenwoordig enorm populair, maar volgens Ayurveda niet gebruikelijk.
Je eten koken
Volgens Ayurveda moet je de hoeveelheid rauw voedsel die je consumeert beperken, omdat dit moeilijker te verteren is en uiteindelijk tot darmproblemen leidt. Salades vormen hierop een uitzondering, aangezien de dressing de salade praktisch "kookt". Je moet salade echter altijd combineren met gekookt voedsel.
Het in evenwicht brengen van de zes smaken
Ayurveda leert ons dat een maaltijd alle zes smaken moet bevatten: zoet, zuur, zout, scherp, bitter en wrang. Dit optimaliseert het spijsverteringsproces, de opname van voedingsstoffen en de uitscheiding ervan, en vermindert tegelijkertijd de trek en neiging tot snacken.
Het gebruik van kruiden in maaltijden
Specerijen zijn een geweldige manier om de spijsvertering te ondersteunen en tegelijkertijd smaak toe te voegen aan je maaltijden. Ze zorgen er ook voor dat de smaken in balans blijven.
Eet en kook bewust
Je lichaam communiceert constant met het zenuwstelsel en eten is daarop geen uitzondering. Houd je geest actief en concentreer je op je maaltijd, zodat je lichaam de nodige enzymen vrijgeeft om het voedsel af te breken. Wees tegelijkertijd aandachtig bij het bereiden van je eten en stap met goede energie de keuken in. Dit zal automatisch de voedingswaarde van je maaltijd vergroten.
De zes smaken in Ayurveda
De zes smaken vormen een centraal principe in Ayurveda, omdat ze bepalen hoe we voedsel ervaren en essentieel zijn voor de manier waarop voedsel onze balans beïnvloedt. De zes smaken zijn: zoet, zuur, zout, scherp, bitter en wrang. In Ayurveda bestaan deze smaken uit dezelfde elementen als de dosha's: lucht, ruimte, vuur, water en aarde. Dit betekent dat ze de kracht hebben om de dosha's in balans te brengen en te herstellen.
Zoet (madhura)
|
De zoete smaak (niet te verwarren met geraffineerde suikers) komt van aarde en water en is aardend en voedzaam. Deze smaak is te vinden in de meeste koolhydraten, vetten en eiwitten. In Ayurveda wordt de zoete smaak geassocieerd met kracht en energie, maar ook met positieve emoties zoals liefde, mededogen en gelukzaligheid. |
Enkele voedingsmiddelen die van nature zoet zijn:
|
Zuur (amla)
De zure smaak, bestaande uit aarde en vuur, stimuleert de speekselproductie door spijsverteringsenzymen vrij te maken, wat de eetlust stimuleert. De zure smaak is van nature verwarmend en dient met mate te worden gegeten. De zure smaak kan de stofwisseling stimuleren en de goede werking van de lever ondersteunen. Bovendien wordt de smaak geassocieerd met gevoelens van waardering en begrip. |
Enkele zure voedingsmiddelen zijn:
|
Zout (lavana)
|
|
Enkele zoute voedingsmiddelen zijn:
|
Scherp (katu)
|
Deze smaak, die uit vuur en lucht bestaat, heeft een verwarmende werking en wakkert het spijsverteringsvuur (agni) aan. Dit bevordert de vertering en de stoelgang. De scherpe smaak verheldert de zintuigen en versterkt andere smaken. Bovendien wordt de smaak geassocieerd met positieve emoties zoals enthousiasme, vitaliteit en kracht. |
Scherpe voedingsmiddelen zijn:
|
Bitter (tikta)
|
De bittere smaak ontstaat door de samenstelling van lucht en ether, de koudste elementen. Door de koele eigenschappen werkt het zeer ontgiftend en helpt het bij het succesvol afvoeren van gifstoffen uit het lichaam. De bittere smaak stimuleert een gezonde eetlust en heeft een reinigende werking, waardoor vet en gifstoffen uit het lichaam worden verwijderd. Het wordt geassocieerd met helderheid en zelfbewustzijn. |
Enkele bittere voedingsmiddelen zijn:
|
Wrang (kashaya)
|
Deze smaak, gemaakt van lucht en aarde, helpt de slijmvliezen te reinigen door zijn drogende werking en helpt gifstoffen uit het lichaam te verwijderen. Er wordt gedacht dat de wrange smaak het weefsel verstevigt en overmatig zweten vermindert. Bovendien wordt de smaak geassocieerd met emoties als stabiliteit en eenheid. |
Enkele wrange voedingsmiddelen zijn:
|
Hoe te eten voor jouw dosha
Welzijn begint in de darmen en is sterk verbonden met je dominante dosha(s). Dit bepaalt hoe je voedsel verwerkt en hoe verschillende voedingsmiddelen en smaken je darmomgeving beïnvloeden.
Vata-dieet
Vata dosha bestaat uit lucht en ether en is verbonden met beweging en mobiliteit. Vata in balans brengen betekent vers gekookte, onbewerkte voeding eten met een zachte, papperige textuur, goed gekruid met diverse kruiden en rijk aan vet en eiwitten. Omdat twee van de koudste elementen domineren, is het belangrijk om altijd de voorkeur te geven aan warm boven koud, omdat Vata door nog meer kou wordt verergerd.
Dit geldt zowel voor voeding als voor de omgeving. Om Vata in balans te brengen, kies je voor verwarmende voeding met een zoete, zure en zoute smaak, kies je voor aardende en voedzame voeding in plaats van lichte maaltijden en vermijd je droog voedsel.
Tips voor het Vata-dieet
- Geef de voorkeur aan van nature zoete voedingsmiddelen zoals fruit, wortelgroenten, melk, ghee, eieren, noten, zaden en mager vlees.
- Drink veel warm water, water heeft een zoete smaak en is kalmerend voor alle drie de dosha's (Tridoshic).
- Maak je maaltijden compleet met een scheutje zuur, zoals kimchi, azijn, citroensap of wat zure room.
- Eet zure vruchten als grapefruit, sinaasappel of ananas. Deze hebben een verwarmende werking en kalmeren Vata.
- Voeg pittige voedingsmiddelen toe aan je dieet, zoals knoflook, gebakken uien en kruiden zoals kaneel, cayennepeper en paprika.
- Beperk bittere voedingsmiddelen zoals boerenkool en paardenbloembladeren.
- Vermijd scherpe voedingsmiddelen zoals broccoli, bittere bladgroenten en spruitjes.
- Zorg ervoor dat je elke dag op vaste tijdstippen eet en houd je aan een routine, maar eet alleen wanneer je honger hebt.
Pitta-dieet
Met zijn heersende elementen Vuur en Water gedijt deze tegengestelde dosha het beste bij verkoelende, stevige, droge en aardende voeding. Het principe van gelijke eigenschappen versterkt gelijke eigenschappen staat centraal in de Ayurvedische filosofie, wat betekent dat tegengestelde eigenschappen elkaar in evenwicht houden, wat leidt tot een beter algemeen welzijn. Pitta is van nature vurig, olieachtig, scherp en vloeibaar, wat betekent dat je, om deze in evenwicht te brengen, de voorkeur moet geven aan voeding die deze eigenschappen tegengaat, zoals zoet fruit, bittere groenten en bladgroenten.
Tips voor het Pitta-dieet
- Geef de voorkeur aan zoete voedingsmiddelen, aangezien deze over het algemeen verkoelend en zwaar zijn. Vermijd echter voedingsmiddelen zoals eidooiers, rogge en de meeste noten en zaden, aangezien deze een verwarmende werking hebben en Pitta verergeren.
- Vermijd zure voedingsmiddelen zoals kefir, oude kaas, citroenen en zuur fruit, omdat ze van nature verwarmend werken. Als je een pitta bent die graag water met een schijfje citroen drinkt, probeer dit dan te vervangen door limoen. Limoenen kunnen, mits niet te veel gebruikt, de pitta juist in balans brengen.
- Zorg ervoor dat je niet te veel zout in je voeding gebruikt. Zout is heet, licht en olieachtig en verergert Pitta.
- Vermijd verhitte kruiden zoals cayennepeper, nootmuskaat, gedroogde gember en fenegriek. Gebruik in plaats daarvan kruiden die tridosische eigenschappen hebben, zoals koriander, verse basilicum, kurkuma en saffraan.
- Voeg bittere voedingsmiddelen toe aan je dieet, zoals boerenkool en paardenbloembladeren.
- Geef de voorkeur aan samentrekkende voedingsmiddelen zoals broccoli, bloemkool en bladgroenten, omdat deze over het algemeen een uitdrogende werking hebben.
Kapha-dieet
Kapha dosha wordt beheerst door aarde en water en wordt gekenmerkt door zware, dichte, bindende en koude eigenschappen. Dit betekent dat een Kapha-kalmerend dieet het tegenovergestelde zou moeten zijn: licht, luchtig, droog en warm. Om Kapha in balans te houden, neem verwarmende voedingsmiddelen op in je dieet, zoals chilipepers, radijsjes en de meeste specerijen, samen met droge voedingsmiddelen zoals bonen, gedroogd fruit en rijstwafels, en lichte voedingsmiddelen zoals verse groenten (bij voorkeur gekookt, maar een bescheiden hoeveelheid rauwe groenten, fruit en salades in de warmere seizoenen zijn ook goed) en thee.
Tips voor het Kapha-dieet:
- Geef de voorkeur aan warme maaltijden boven koude.
- Eet minder zoete en aardende voedingsmiddelen zoals ijs, donker vlees, noten en wortelgroenten.
- Beperk zure voedingsmiddelen zoals koeienkaas, sinaasappels en azijn.
- Neem kruiden in je dieet op die verwarmend werken, zoals kruidnagel, kaneel, knoflook, mosterdzaad en hing, ook bekend als asafoetida. Ook koriander, saffraan, kurkuma en basilicum zijn tridoshic, dus veilig te gebruiken voor alle drie de dosha's, en bovendien heerlijk.
- Voeg bittere voedingsmiddelen toe aan je dieet, zoals aubergine, boerenkool en paardenbloembladeren.
- Geef de voorkeur aan samentrekkende voedingsmiddelen zoals bietengroen, broccoli, spruitjes, bladgroenten en bloemkool.
- Eet kleinere porties en eet niet te veel.
- Drink voldoende water voor je type activiteit en klimaat. Kapha's zijn gevoelig voor vochtretentie, dus te veel water drinken kan dit verergeren.
Weten hoe je moet eten voor je dosha's en hoe je eventuele disbalans in je lichaam kunt compenseren, is essentieel voor je welzijn. Het aanbrengen van deze veranderingen in je dieet is echter een behoorlijke klus, dus probeer het stap voor stap te doen om te voorkomen dat je overweldigd raakt.
|
|
Sylvana is een gecertificeerde Ayurvedische lifestylecoach, yogalerares en oprichter van AZEȲA. Haar visie is om mensen te helpen weer in contact te komen met zichzelf en de wereld om hen heen, en zo een ruimte van holistisch welzijn en transformatie te creëren. Zij brengt deze visie tot leven door eeuwenoude wijsheid te combineren met het moderne leven. Zo inspireert ze zinvolle, blijvende veranderingen.
